BANKACILIK SEKTÖRÜNDE EVDEN ÇALIŞMANIN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ İLE DÜZENLENMESİ...
İletişim teknolojisindeki gelişmeler ve bu
sürecin etkin bir iletişim aracı olan internetin sağladığı olanaklar; birçok
işin yapılabilmesi için belirli bir işyerinde bulunmak zorunluluğunu ortadan kaldırırken,
pandemi şartlarının uzaktan/evden çalışmayı zorunlu hale getirmesiyle birlikte
bankalar da dahil birçok işletme farklı uygulamalar üzerinden yaygın bir
şekilde uzaktan/evden çalışmaya geçti.
2000’li yıllardan itibaren dünyada yaşanan dijital
dönüşüm süreciyle birlikte giderek yaygınlaşan bir çalışma şekli olan
uzaktan/evden çalışmanın Covid-19 Pandemisinin ortaya çıkardığı olağanüstü
koşullardaki yaygınlaşan uygulamasının işveren açısından avantajlı olduğunun
görülmesiyle birlikte aralarında bankaların da olduğu birçok sektör bu çalışma
yöntemini kalıcı olarak devam ettirme kararı aldı.
Çalışanlar açısından da bazı avantajlar
sağlamakla birlikte, uzaktan/evden çalışmanın kurallarının net olarak
belirlenmemesi halinde çalışanların uzun saatler boyunca, çok sıkı elektronik
gözetim altında çalıştırılmaları riski oldukça yüksektir. Durum böyle olunca
uzaktan/evden çalışanların istihdam, iş sözleşmesi ve bir bütün olarak çalışma
şartlarına ilişkin yasalarla düzenlenmiş haklarını ve özellikle de mesai
kavramını ortadan kaldıracak şekilde iş yaşamıyla özel yaşam arasındaki sınırın
belirsizleşmesi sendikaların önemli bir gündem maddesi haline geldi.
Bazı ülkelerde, ülkemizde Aile, Çalışma ve
Sosyal Hizmetler Bakanlığınca 10 Mart 2021 tarihinde çıkarılan “Uzaktan Çalışma
Yönetmeliği”ne benzer düzenlemeler getirilmiş olsa da bunlar çalışanların
haklarını tam anlamıyla korumaktan şimdilik oldukça uzaktır. Belirtmek gerekir
ki, ülkemizde uzaktan çalışma konusunun yönetmelikle değil bir yasa düzenlenmesi
daha isabetli olacaktı.
Bu nedenle tüm dünyada gerek uluslararası
sendikal hareket gerekse ulusal düzeyde, ve özellikle de Avrupa ülkelerinde sendikalar
uzaktan/evden çalışanların çalışma koşullarını toplu sözleşmelerle düzenlemesi ve
uzaktan/evden çalışanların haklarını korumanın yollarını aramaya başladı. Evden
çalışmanın yaygınlaştığı bir sektör olan finans sektöründe örgütlü bir sendika olan
BASİSEN olarak biz de belki de ülkemizde ilk kez ve dünyada da henüz örneği çok
azken konuyu toplu pazarlıklarımızda gündeme getirmeye karar verdik. Bu
çerçevede ilk olarak toplu pazarlık sürecinde bulunduğumuz Yapı Kredi Bankası
A.Ş. ile müzakerelerimizde bu konuyu ele alacağız.
Bağlantıyı kesme hakkı
Sendikamızın evden çalışmayla ilgili olarak
öncelikle üzerinde durduğu konu; çalışma saatleri dışında yapılan her türlü
çalışmanın fazla mesai ücretine tabii olmasının sağlanması ve çalışanların
çalışma saatleri dışında işverenle olan telefon, internet, e-posta gibi
elektronik bağlantılarını kesme hakkının teminat altına alınmasıdır. Bu konunun
çok önemli olduğunu düşünüyoruz çünkü herkesin mesai saatinin ne zaman
bittiğini ve özel hayatının ne zaman başladığını bilme ve mesai saatleri dışındaki
zamanını özel yaşamına ve dinlenmeye ayırma hakkı vardır. Aradaki sınırın
kalkması ve kişilerin özel yaşamlarına ayıracağı saatlerde de çalışmaya
zorlanması, hatta farklı uygulamalar üzerinden takip edilmesi fiziksel ve
zihinsel olarak tükenmelerine yol açacağı gibi, çalışanın motivasyonu ve verimliliğinin
düşmesi nedeniyle uzun vadede işverenin de zarar görmesine neden olacaktır.
Dolayısıyla çalışanlar mesai saatleri
bittikten sonra işverenle telefon ve internet bağlantısını kesme hakkına sahip
olmalıdır. Mesai saati bitiminden sonra işverenle telefon/internet bağlantısını
kesen çalışanlar herhangi bir performans değerlendirmesine ve cezalandırmaya
tabi tutulmamalıdır. Aynı şekilde mesai saatleri bittikten sonra da işverenle
telefon/internet bağlantısını devam ettiren çalışanlar bu tutumları nedeniyle
ödüllendirilmemelidir.
Gönüllülük esası ve haklar
Bir diğer önemli husus da evden/uzaktan
çalışmaya geçişin çalışanlar açısından gönüllülük esasına dayalı olması; bu
bağlamda iş sözleşmesinin de evden/uzaktan çalışmaya göre yeniden düzenlenmesi
ya da işyerinde çalışmaya devam etmeyi tercih haklarının olmasıdır. Bunun
yanında “eşit işlem görme ve ayrımcılık yasaklarına uyma” ilkesi çerçevesinde uzaktan/evden
çalışanların mesleki eğitim ve yükselme hakları işyerinde çalışanlardan farklı
olmamalı, evden çalışma nedeniyle izinler, sağlık yardımları, yemek parası vb.
gibi kanun, toplu iş sözleşmesi ve işyeri yönetmelikleri çerçevesinde düzenlenen
ilgili haklarını kaybetmelerine neden olmamalıdır.
Ekipman maliyetleri
Evden çalışma yapabilmek için gerekli
ekipmanlar (telefon, bilgisayar, çalışma masası, sandalyesi, internet
bağlantısı vb) işveren tarafından temin edilmeli, çalışana hiçbir şekilde
ekstra maliyet çıkarılmamalıdır. Gerçi şu ana kadar örgütlü olduğumuz
bankalarda benimsenen uygulama da bu yöndedir ancak konunun toplu sözleşme ile
teminat altına alınması gerektiğine inanıyoruz.
İş
sağlığı ve güvenliği önlemleri
Ayrıca çalışma amacıyla kullanılan ekipmanların
kullanımı ile genel olarak fiziki ortam nedeniyle yaşanabilecek riskler dikkate
alınarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli eğitimler verilmeli ve alınması
gereken tedbirler varsa bu konuda işveren üzerine düşeni yapmalıdır.
Evden çalışanların sosyal olarak izolasyonunun
önlenmesi
Önemli bir
diğer konu da uzun yıllar boyunca evde izole kalmanın yol açabileceği
psikolojik zorluklardır. Bu da çalışana verdiği zararın yanında yine çalışma
motivasyonu ve verimliliğin düşmesi nedeniyle aslında işverenin de zarar
görmesine yol açabilecek bir sorundur. Bunu önlemek ve çalışanların işyerleri
ve iş arkadaşları ile olan bağlarını devam ettirebilmelerini sağlamak için işveren daimi olarak evden/uzaktan
çalışanların diğer çalışanlarla düzenli olarak bir araya gelebilmelerini
sağlayan olanakları sunmalıdır. Bu konuda getirilecek çözümlerden biri “hibrit
çalışma” şekline geçmek olabilir; yani belli tarihlerde işyerinden çalışmaları
sağlanabilir. Ayrıca, çalışanların mesai saatleri içerisinde veya dışarısında
bir araya gelmelerini sağlayan sosyal etkinlikler düzenlenmesi de yararlı
olacaktır.
Çalışanların elektronik yöntemlerle izlenmesi
Son olarak, evden çalışanların elektronik
yöntemlerle izlenmesinin özel yaşamı ve kişi mahremiyetini ihlal edecek
boyutlara vardırılmaması gereklidir. Bu tür izleme/gözleme araçları hakkında işverenler
şeffaf hareket etmeli, çalışanlara hangi yöntemlerle izlenip/gözlendiklerini
net olarak bildirmelidirler.
BASİSEN olarak; yeni bir konu olduğu için
öngörülemeyen ve zaman içerisinde ortaya çıkabilecek sorunlara ise sosyal
diyalog yoluyla çözüm aramaya da devam edeceğimizi özellikle belirtmek isteriz.